20 maja, 2025

Zabawka wczoraj i dziś: jak zmieniały się potrzeby dzieci

Kiedy sięgamy pamięcią do własnego dzieciństwa, niemal instynktownie przywołujemy obrazy zabawek – tych prostych, często ręcznie wykonanych, które towarzyszyły nam przez całe sezony, a czasem nawet lata. To, co dziś wydaje się skromne czy wręcz prymitywne, wtedy było źródłem nieskończonej radości i niekończących się scenariuszy zabaw. Dziś patrzymy na dziecięcy świat z zupełnie innej perspektywy – technologicznej, szybkiej, często głośnej i nasyconej bodźcami. I coraz częściej zadajemy sobie pytanie: czy potrzeby dzieci naprawdę się zmieniły, czy może to my – dorośli – zaczęliśmy inaczej je interpretować?

Kiedy zabawka była pretekstem do relacji

Wspominamy czasy, gdy zabawki przekazywało się z rąk do rąk, z pokolenia na pokolenie. Niektóre z nich były szyte przez babcie, inne konstruowane z tego, co akurat było pod ręką – kartony, sznurki, drewno. Liczyła się wyobraźnia. Zabawka była tylko punktem wyjścia – resztę dopowiadały rozmowy, opowieści, ruch. Wspólna zabawa miała charakter bardziej społeczny i mniej zindywidualizowany. Niewiele było zabawek przypisanych jednemu dziecku – raczej dzieliliśmy się nimi w grupie. To był czas, kiedy bawienie się oznaczało też bycie razem.

Nowoczesność a zmiana dynamiki zabawy

Obecnie obserwujemy zupełnie inną dynamikę. Dzieci mają dostęp do setek zabawek, które są często specjalistyczne, dopasowane do wieku, zainteresowań, a nawet etapu rozwoju poznawczego. To bez wątpienia ogromny postęp – wiemy więcej, projektujemy mądrzej. Ale czy wraz z jakością nie przyszła też utrata czegoś cennego? Czegoś, co trudno zmierzyć? Dziś zabawka potrafi być bardziej interaktywna niż sam jej użytkownik. Z jednej strony to fascynujące, z drugiej – pozostawia mniej przestrzeni na twórczą nudę, która kiedyś była źródłem najbardziej pomysłowych zabaw.

Czy dzieci zmieniły się naprawdę?

Gdy rozmawiamy z naszymi dziećmi, widzimy jedno – one, tak jak my kiedyś, pragną bliskości, akceptacji i przestrzeni do bycia sobą. Nadal marzą, eksperymentują i tworzą swoje światy. Potrzeby emocjonalne nie uległy zmianie. Zmienił się kontekst, w którym te potrzeby muszą być realizowane. Otoczenie – z cyfrowymi ekranami, szybkim tempem i łatwym dostępem do wszystkiego – często zagłusza te subtelniejsze głosy, które kiedyś łatwiej było usłyszeć.

Równowaga między tym, co stare, a tym, co nowe

Nie chodzi o to, by odrzucać nowoczesność ani idealizować przeszłość. Naszym zadaniem jako rodziców, opiekunów i dorosłych towarzyszy jest mądre łączenie światów. Zabawka może być jednocześnie prosta i nowoczesna, analogowa i kreatywna, a jednocześnie wsparta nową technologią. Kluczem jest świadomość – nie ilość, lecz intencja. Bo to nie zabawka ma kierować dzieckiem, ale dziecko powinno mieć przestrzeń, by kierować zabawką – i całą zabawą.

Dzieciństwo wciąż ma ten sam rytm – potrzebę bliskości, swobody, radości. Choć zmieniły się formy, sedno pozostało niezmienne. Naszym zadaniem jest dostrzegać to, co nieprzemijające, i mądrze korzystać z tego, co nowe.

Zabawka interaktywna – hit czy przereklamowany gadżet?Kiedy zabawka staje się problemem? O minimalizmie i nadmiarze